Sözlük

Hotspot İngilizce ’den gelme bir sözcüktür. Türkçesi “Sıcak bölge / nokta / yer” anlamına gelir. Almanca ’ya “Heißer Punkt“ olarak çevrilmektedir. Hotspot, bugünlerde en fazla Covid-19 salgınıyla ilgili olarak gündemdedir. Anlamı; korona virüsün yüksek sayıda bulaşıya neden olduğu yer ya da bölge demektir.

Örneğin Hessen’de 100 bin kişiye haftada 350 yeni korona vakası olan yere hotspot deniyor. Bu değer (350) üst üste 3 gün devamlı oraya çıkarsa salgına karşı daha sıkı ek tedbirler alınıyor. Bu anlamda hotspot hem virüsün yayılma çokluğu hem de ona karşı alınacak tedbirler için bir ölçü olarak kabul edilebiliyor.

Endemi: Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada veya toplulukta sürekli görülmesi durumuna deniliyor. Özetle:

• Küçük çaptaki salgınlar endemi,
• Bir ülkeyi etkileyecek çapta salgınlara epidemi,
• Dünyanın büyük bir kısmını etkileyen salgınlara ise pandemi deniyor.

Karantina ile izolasyon (tecrit) aynı şey değildir. Özünde, her ikisi de kendilerine hastalık bulaştırmamak için başka kişilerle temasta bulunmama anlamına geliyor. Ancak uygulamaları farklıdır.

Karantina, enfekte olmuş bir başka kişiyle temasta bulunmuş olan veya bir risk bölgesinden geri dönen bir kişiye hastalık bulaşıp bulaşmadığının kesinleşmemiş olduğu durumlarda gerekli hale gelir.

COVİD-19’un kuluçka süresi, yani enfekte (bulaşma) olma ile ilk pozitif test sonucunun veya hastalık belirtilerinin ortaya çıktığı zaman arasındaki süre yaklaşık on gün sürebilir. Bu nedenle yüksek enfeksiyon (bulaşı) riski taşıyan kişiler (1. dereceden temaslı kişi) için genellikle 14 günlük karantina kararı verilir. Temaslı kişiler için evde karantina süresi, 14 günden on güne düşürülebilir. Bunun koşulu, test sonucunun (antijen hızlı testi veya PCR testi) negatif çıkmasıdır.

İzolasyon ise, koronavirüsün varlığı tespit edildiyse, yani test sonucu pozitif ise söz konusudur. Eğer hastalık belirtileri ortaya çıkmamışsa veya hastalık hafif seyrediyorsa, hastaların evde izolasyona alınmaları mümkündür (ev izolasyonu). Hastalığın ağır seyretmesi durumunda izolasyon hastanede gerçekleşir.

Ancak hastanın başkalarına hastalık bulaştıramayacağının kesinleştiği durumlarda izolasyon bitirilebilir. Bu ise en erken onuncu günün sonunda ve iki gün peş peşe hastalık belirtisinin görülmemesi durumunda veya PCR testinin negatif sonucuyla mümkündür.

Kaynak: zusammengegencorona

Inkubationszeit = Kuluçka devri: Bir virüsün bedene girmesiyle (bulaşmasıyla) hastalık belirtisinin meydana çıkması arasındaki süre. Bu virüsün gelişimini tamamlama süresine kuluçka devri (Inkubationszeit) deniyor. Özellikle koronavirüsün yayılması sürecinde yaygınlaşan kavram, Omikron varyantının ortaya çıkması ve şu ana kadar en hızlı yayılan varyant olarak bilenen Delta’nın da yerini almaya başlamasıyla tekrar gündeme geldi. Bilim insanları Omikron’un yayılma hazının kuluçka süresinin kısalığıyla ilgisi olduğunu düşünüyor.

Covid-19 nedeniyle hastaneye yatış oranı demektir. Hastanelerdeki yoğunluğun ölçülmesiyle tespit edilen değerdir.

Bu değer yedi gün içinde 100.000 kişi başına kaç Covid-19 hastasının yatarak tedavi edildiğini gösterir.

Örneğin bir haftada 100 bin nüfusa 3 yeni korona yataklı hastası olan yerde yataklı hasta insidansı (hospitalisierungsrate) 3 denektir. Bu değerin 3’ü geçtiği yerlerde çoğu etkinlik ve hizmet alımında 2G (tam aşılı, iyileşmiş) kuralı uygulanır.

Bu değer haftalık 6 ise 2G+ (Plus=Artı) kuralı geçerli. Yani 2G'ye ek olarak negatif test ibrazı gerekir. Değer 9 ve üstü ise sosyal temas sınırlamaları ve kısmı mahallî kapatma kararları alınabilir.

Tam aşı koronavirüsle mücadelede uygulanan bir aşının tamamlanmış olmasını ifade eder. Buna göre bir kişinin tam aşılı olması için; Biontech, Moderna, Astrazeneca olarak bilinen aşılardan en az iki doz yaptırması gerekir. Johnson and Johnson aşısı için bir doz yeterlidir. Ayrıca hastalığı geçirenler de tam aşılı kabul edilir. ( 6 ay süresince)  Tam aşılı sayılmak için aşı ya da aşılar tamamlandıktan sonra en az 14 gün süre geçmiş olması gerekir.

Tıpta, takviye, güçlendirme ek doz anlamına gelir. Daha önceki bir dozdan sonra uygulanan, ek bir doz aşı demektir. Bağışıklık sistemini desteklemek amacıyla periyodik olarak uygulanan ek doz aşılara İngilizce’de "booster" deniyor. Bu aşıların yapılmasının sebebi, ilk aşılamadan sonra oluşan antikorların, virüsle karşılaşmadıkları takdirde zaman içinde etkisizleşmeleri ve savaşmayı unutmalarıdır. "Booster" aşılarının uygulama periyotları hastalık yapıcı mikro organizmaya göre değişiyor. Örneğin tetanoz ya da difteri gibi hastalıkların aşılarında "booster" süresi 10 yıl. Avrupa İlaç Ajansı, yeni tip korona virüslerde uygulanan aşıları inceleyerek normal kişilerde ek aşı süresini altı ay olarak tavsiye etti. Bağışıklığı düşük ya da kötü durumda olan hastalarda bu süre daha da kısalıyor ve ilk tam aşıdan en az 28 gün sonraya kadar inebiliyo

Günlük yaşamda korona virüsten korunmanın üç altın kuralını anlatır. Bunlar  sosyal mesafe, hijyen / temizlik ve günlük maske kullanımdır. Türkiye’de ifade şekli: Maske, Mesafe, Hijyen şeklindedir.

Bir antijen testi, viral proteinleri tespit etmek için kullanılır. (Anlık olarak hasta olup olmadığınızı belirleyen testlere antijen testi denir. COVID-19 Antijen testi de kişinin anlık olarak COVID-19 olup olmadığını belirleyen testtir.)

Kısaltma, Sars-CoV-2 hastalığını ifade eder. "Covid", korona virüs hastalığı anlamına gelir.

3G: Korona tedavisi görüp iyileşmiş, tam aşılanmış veya test edilmiş (Almancası Genesene, Geimpfte, getestete) kişiler girebilir
2G: Korona tedavisi görüp iyileşmiş veya tam aşılanmış (Almancası Genesene, Geimpfte) kişiler girebilir
2G plus: Korona tedavisi görmüş, iyileşmiş veya tam aşılanmış olan kişiler ayrıca test olmuşlarsa girebilir

3G kuralı tüm iş yerlerinde ve toplu taşıma araçlarında geçerlidir: Toplu taşıma araçlarında cerrahi veya FFP maskelerinin takılması zorunludur. Bu kurallar havayolları taşımacılığı için de geçerlidir.

2G kuralı mağazalarda, dükkanlarda, kültürel etkinliklerde ve eğlence mekanlarında (örneğin restoranlar, barlar, oteller, tiyatrolar) geçerlidir: Günlük ihtiyaçların karşılandığı iş yerleri (örneğin süpermarketler, eczaneler, kitapçılar) herkese açıktır. Bir bölgede enfeksiyon insidansı yüksekse, federal eyalet tarafından restoranlar kapatılabilir veya otel konaklamaları kısıtlanabilir.

Bu maskeler filtreli yarım maskelerin bir parçasıdır ve kullanıcıyı parçacıklardan, damlacıklardan ve aerosollerden (hava içinde virüs taşıyan parçacıklardan) korur.

Bir laboratuvarda, numunenin koronavirüs içerip içermediğini belirlemek için bir polimeraz zincir reaksiyonu (kısaca PCR) kullanılır. Bu test için numuneler genellikle boğaz veya burundan alınır.

"Kapatma" ve "kilitleme" anlamına gelen terimlerdir. Cambridge Sözlüğüne göre, "kapanmayı" bir şirketin (geçici olarak) faaliyetlerini durdurduğu bir durum olarak tanımlar. Pandemi döneminde kamusal yaşamın sınırlandırılması anlamında kullanılır.

Bir topluluk içerisinde belirli bir zaman diliminde hastalık veya hastalıkların yeni olgularının sayısını ifade eder. Epidemiyoloji ve birçok sosyal tıp biliminde sıklıkla kullanılır.Robert Koch Enstitüsü`ne göre, insidans değeri son yedi günde 100.000 kişide görülen virüsün yayılma sıklığı olarak ölçülür. Örneğin 100 bin kişide haftalık 100 yeni koronavirüs vaka ortalaması kamusal hayatın yeniden sınırlandırılması için bir ölçü olarak kabul edilir.

Vücuttaki olağan dışı bir hâl veya hastalığı yansıtan, hasta için belirgin olan durum; belirti.

Açıklama: COVID-19’un yaygın semptomları yüksek ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Vakalarda baş ağrısı, boğaz ağrısı, burun akıntısı, kas ve eklem ağrıları, halsizlik, koku ve tat alma duyusu kaybı, ishal de görülebilmektedir. Bazı hastalarda hiç semptom görülmez.

Kişinin vücuduna giren antijene yanıt olarak bağışıklık sistemi tarafından üretilen madde. İmmünglobulin olarak da adlandırılır.

Not: Antikor testi kişinin hastalığa bağışıklık durumunu saptamak için yapılır.

Belirli bir hastalık etkenine karşı vücudun direnci; immünite. Enfeksiyonlara karşı direnç sağlayan molekül, hücre ve dokular topluluğuna “bağışıklık sistemi” denir.

Açıklama: Hastalığı geçirmek ve aşı olmakla aktif bağışıklık, aktif bağışıklığın sağlanamadığı durumlarda vücuda dışarıdan antikor verilmesiyle pasif bağışıklık sağlanır.

Daimi Aşı Komisyonu: SİTKO (Ständige Impfkommission) Komisyon, Federal Sağlık Bakanı tarafından atanan 16 gönüllü uzmandan oluşuyor. Berlin'deki Robert Koch Enstitüsü çatısında yer alır. Komite, aşılar ve bulaşıcı hastalıklarla ilgili konuları ele alır ve aşı önerilerinde bulunur.

Avrupa İlaç Ajansı: EMA: (The European Medicines Agency) Avrupa Birliği'nin (AB) Birlik ülkelerinde ilaçların bilimsel değerlendirilmesinden, izlenmesinden ve güvenliğinden sorumlu desentral bir ajansıdır. Bağımsız çalışan kuruma Avrupa çapında çok sayıda bilim insanı ve uzman katkı sunar.

Koronavirüsler ilk kez 1960 yılının başında teşhis edildi. Adını mikroskop altında bir taç ya da çelengi anımsatan görüntüsünden dolayı (Latince corona= taç) almıştır.

Günümüzde bildiğimiz virüse „Yeni Tip Koronavirüs“ denir. Bunun nedeni koronavirüs ailesine ait bu virüsün ilk defa Aralık 2019 tarihinde teşhis edilmesidir. Söz konusu virüs 11 Şubat 2020’den bu yana SARS-CoV-2 adıyla anılmaktadır. SARS bir kısıtlamadır ve “Ağır Akut Solunum Yolu Sendromu” demektir. SARS-CoV-2’den kaynaklı hastalığa ise COVID-19 adı verilmiştir.

Koronavirüsün Belirtileri

Koronavirüs olarak da bilinen COVID-19 genel anlamda solunum yollarını etkileyen bir hastalıktır. COVİD-19, soğuk algınlığı ya da gribe benzeyen belirtiler gösterir. Belirtiler genellikle enfekte olduktan sonra 14 gün içinde ortaya çıkar. Başlıca belirtileri ise şunlardır:

• Ateş
• Öksürük (kuru öksürük)
• Boğaz, baş ağrısı
• Nefes darlığı
• Solunum sıkıntıları
• İshal
• Aniden koku alma ve tat alma yetisinin kaybı

Enfekte olmuş şiddetli vakalarda SARS-CoV-2 Koronavirüs, ayrıca zatürre ya da ağır solunum yetmezliği belirtisine neden olabilir.

Korona Mutasyonu / Varyant

Mutasyon virüsün vücuda girdikten sonra kendini yaşatmak için yenilemesi yani genel yapısındaki değişikliklerdir. Varyant ise mutasyonla gelişen yeni virüse çeşidini adlandırmak için kullanılmaktadır.

Geçen yıldan bildiğimiz COVİD-19 süreç içinde mutasyona uğrayarak kendini yeniledi ve 2021 yılında yayılmasını hızlandırdı.  İngiltere (Alfa /  B.1.1.7 ), Hindistan (Delta / B.1.617.2) Güney Afrika (Beta / B.1.351), Brezilya (Gamma / B.1.1.28 P.1) tipi mutasyonlar en bilinenleri. Almanya’da İngiliz varyantından sonra şu an en yaygın korona virüs çeşidi Delta'dır.

Semptom belirtisi varsa ne yapmalı?

Soğuk algınlığı ya da diğer tipik COVID-19-semptomları olan ya da SARS-COV-2 test sonucu pozitif olan bir kişi ile teması olanlar hemen 116 117 numaralı telefon hattından aile hekimlerini aramalıdırlar. Enfekte olanların bu durumda kendilerini en azından on gün evde karantina almaları ve mümkün olduğu kadar başkalarıyla temas etmemeleri gerekir.

Aynı şey riskli ya da mutasyonun yaygın olduğu bölgelerden gelenler için de geçerli. Bu kişler belirti olmasa da kendilerini karantinaya almalı ve şüpheli durumunda aile doktoru ya da sağlık birimlerine hemen haber vermelidir.

Dijital aşı pasaportu korona aşısına ait tüm bilgilerin yer aldığı Avrupa genelinde merkezi bir aşı kayıt uygulamasıdır. Hemen hemen herkesin kendine ait olarak düzenlenen normal aşı karnesinin (Impfpass, Impfausweis) dijital hali diyebiliriz.

Nasıl işleyecek?

Dijital aşı pasaportu, tam aşı olduktan sonra muayenehanede, aşı merkezlerinde ya da eczanelerde düzenleniyor. Buralarda kimlik ve aşı bilgileri kayda geçirilerek bir barkodu (2D-Barcode – QR Code) düzenleniyor. Bu kod kişiye bir kâğıda basılı ya da daha önce aşı olmuşsa mektupla gönderiliyor. Kod; CovPass, Corona-Warn-App gibi uygulamalar aracılığıyla cep telefonuna okutularak aktarılıyor. Böylece dijital aşı pasaportu oluşuyor.

Amaç seyahat kolaylığı

Dijital aşı pasaportunun her şeyden önce Avrupa Birliği ülkeleri içinde seyahatleri kolaylaştırması hedefleniyor. Seyahat ederken cep telefonuna yüklü dijital aşı pasaportunun yanı sıra mevcut kâğıt aşı karneleri de yine kullanılabiliyor. Sınır görevlileri kodu kimlik belgesiyle karşılaştırarak kontrol ediyor..